Mi Juan. O nome

 

O nome

En Anido estrañáronse polo alumeamento do meu pai. A conduta da miña avoa cos seus semellantes cambiou, e non foi pouco, quería morrer. No seu corazón abrigaba, por momentos esa esperanza. Tanta tristeza non sei moi ben como foi vivida polo bebé que esperaba amor e afecto.

Un día escoitei como se decidiu o nome completo do seu fillo: Juan María.

Carmen tiña unha irmá máis pequena, Encarnación. Na época do Golpe de estado militar ambas tiñan sobre a vintena de anos. Morto o seu pai, fíxose cargo do sostemento da casa a miña avoa, os seus irmáns maiores estaban casados fóra, noutras parroquias, e, coa disposición que a caracterizou toda a súa traballadora vida, cargou coas tarefas necesarias para soster á súa depresiva nai e os seus irmáns pequenos, egoístas e malcriados.

Quizais con esta información enténdese mellor a angustia da miña avoa, xa que é bastante probable que ao casar fósese a casa da súa Juan, ou a unha nuevo vivenda os dous, abandonando unha vida gris e dura, escrava dos caprichos dos seus irmáns e da pouca disposición dunha muller viúva e sen carácter.

O seu Juan era unha vía de escape a unha vida menos dura. Non puido ser.

Ao rematar as festas do Carmen de Callobre, a súa irmá entrou a traballar como asistenta nunha casa de Ferrol, nese momento cidade en auxe en Galicia. Outra soidade, sen o seu confidente, a súa amiga diaria. Desde fai un mes, mi Juan na guerra, agora en Jaca, onde demos está ese lugar?

Un día duro trae unha noite escura, calorosa e incómoda, suores no pesadelo. Esperta ao ouvir un ruído abaixo na cociña. Ao baixar ve a Encarnación.

-Que fas aquí?

- Veño falar contigo, dixo seria e moi triste.

- Juan vai morrer en combate, e ti estás encinta del. Será un rapaz. Tera como nome Juan. Mirando a sua irmán, sen casi respirar, dixo estas dolorosas palabras.

Despois dunha das noites maís longas e de pedra que pasou Carmen, Encarnación marchou para Ferrol.

Como podería eu agora describir a súa angustia ante esta noticia? de que xeito podemos transmitir a súa ausencia de motivación para vivir? que recursos emprego para expresar a súa natural rabia por este duelo?, tería que usar técnicas de narrativa que non se achegarán a esa realidade que a miña avoa nunca me dixo, a súa austera expresión emocional non tiña modos de canalizar estas emocións tan naturais e intensas e describir ós seus netos todo o que experimentara.

  Foi unhas décadas despois cando souben de estes intensos sentimentos.

Viaxamos agora ao ano 2002; este veleiro acaba de partir, só van 13 días e acabamos de ser pais do noso primeiro fillo.

A miña avoa Carmen non está connosco, atópase no seu territorio físico e espiritual. Cando recibimos o alta para abandonar a maternidade decidimos ir presentarlle ao neno. Era un inverno moi chuvioso, frío e con abundante Nordés. O vento trae follas molladas. O frío da tarde seca a pel. Aparcamos o coche e facemos soar a bucina varias veces para que Carmen déase conta da nosa presenza.

Así é, acode rápido, límpase as mans á súa mandil, un xesto eterno, visto millóns de veces. Saúda primeiro á miña muller, non entendo ben o que din, sepáranse e entón mostra un sorriso esplendoroso, unha mirada limpa e chea de alegría, esta contenta, cun xesto rápido a pesar dos seus mais de oito décadas, entra no coche, senta á beira da cadeira de viaxe e pídeme poder collelo, doullo e o seu pasado volve rachala para demostrarlle que o presente é amor e agarimo.

Ao sostelo de forma cariñosa, as bágoas desbordan os seus ollos, e di entre susurros..

- e eu que me quería morrer cando día a luz ao teu pai, Deus! que mal ou pasei! e agora mira! ou que me perdería , afirma riseiro, abrazando ao seu bisnieto terceiro. Non podía ser máis féliz.

Xusto nese momento caín na conta, o seu baleiro, o medo á noite, longa e fría, ás sabas xeadas, e a ausencia de caricias, a soidade, non poder compartir as túas alegrías ou penas coa túa parella. Si, é verdade, o meu pai, despois a miña nai, ao pouco nace a miña irmá, a súa afillada, e o seu segundo neto. Fomos parte da súa motivación para continuar, os nosos triunfos na vida tíñana a ela preto, apoiándonos.

Para entender o segundo nome do meu pai hai que comprender o contexto social e relixioso da primeira metade do século XX. O poder relixioso era un dos máis autoritarios e negativos contra a individualidade e marcaba un profundo estigma en todos aqueles que non mostraban publicamente un comportamento considerado como adecuado pola moral relixiosa cristiá.

O matrimonio era un sacramento necesariamente opresor e a muller unha figura totalmente subxugada polo home e as súas decisións. A familia, as súas imposicións e as obrigacións morais ditadas polo corrupto clero estaban por encima dos teus desexos persoais ou as túas necesidades vitais e iso traducíase nunha exclusión cando cedías ante un sentimento de afecto lexitimo e natural. Foi o amor e o afecto máis poderoso que o temor á exclusión.

Co recén nacido no colo foron á igrexa parroquial de San Juan de Callobre. Expuseron ó neno e solicitaron data para o bautismo, de padriños dous irmáns: Encarnación e Adolfo.

-Párroco: O pai?

-  Non hai pai vivo.

-Párroco: Nome do neno?

- Juan,

- Párroco: tamén levará o nome de María xa que é fillo fora do matrimonio.

Poucas veces, ou caseque ningunha, meu paí empregou este segundo nome.